Door een evenwichtige combinatie van bezuinigingen en belastingverhogingen zijn de financiële gevolgen voor onze inwoners zoveel mogelijk beperkt. GroenLinks zet zich in om de lokale voorzieningen zoveel mogelijk in stand te houden, ook nu de financiële bijdrage van het Rijk afneemt.
Benieuwd naar de visie van GroenLinks op deze begroting? Lees dan hieronder de algemene beschouwingen van fractievoorzitter Klein Haneveld waarin hij de keuzes en prioriteiten van GroenLinks verder toelicht.
Algemene beschouwingen
De problemen waar de gemeente mee te maken heeft worden elk jaar schrijnender. Denk dit jaar aan de inspreker over haar uitzichtloze woonsituatie, of de andere inspreker over het huisartsentekort. We willen er voor deze mensen zijn, maar concrete oplossingen zijn er vaak niet. Gemeenten krijgen extra taken van het rijk, maar de benodigde financiering of instrumenten krijgen we er niet bij. Hiermee worden wij verantwoordelijk voor het oplossen van de problemen van het Rijk met amper mogelijkheden hier daadwerkelijk iets aan te doen. Een voorbeeld is het gebrek aan een landelijke visie op woningbouw. Deze coalitie en onze raad zien veel mogelijkheden om bij te bouwen, maar door het ontbreken van een overkoepelende visie op woningbouw van het Rijk blijft onze inspanning een druppel op de gloeiende plaat. Dat maakt de gemeentelijke politiek soms frustrerend. Zeker wanneer de nieuwe en voorgaande kabinetten de gemeenten als een soort pinautomaat blijven zien. Dat brengt een verdere afbraak van gemeenten met zich mee, wat niet enkel direct in de gemeentelijke begroting te merken is. Op de Vervoerregio wordt bijvoorbeeld tientallen miljoenen bezuinigd, met duurdere tickets, minder bussen of minder geld voor essentiële infrastructurele projecten als mogelijke gevolgen.
Juist daarom ben ik zo trots op dit college en deze coalitie. Ondanks sloop-beleid van het Rijk is er afgelopen jaar veel bereikt. Denk aan de verschillende woningbouwprojecten waar we begonnen zijn met bouwen en gepland hebben. Als klap op de vuurpijl wordt er door dit college daadwerkelijk gestart met de bouw van het Galgeriet, een project waar al over gepraat werd toen ik net geboren was. Bijna al deze woningbouwprojecten zijn binnenstedelijk, een belangrijk punt voor mijn partij. Het landschap kan immers maar eenmalig beschermd worden. Met de concept Purmervisie zien we hoe snel het kan gaan: Purmerend en Edam-Volendam hebben liever een stenen jungle dan een groen cultuurhistorisch landschap.
Verder hebben we een eerste stap gezet richting parkeerbeleid in Oud-Monnickendam, een lang gekoesterde wens van mijn partij. Er is een nieuwe aanpak in de jeugd- en gezinsbescherming en er is een sociaal team van start gegaan. Ook worden steeds meer initiatieven van inwoners ondersteund, met als voorbeelden een speeltuintje in de Oranjewijk en het leveren van beplanting voor buurtinitiatieven. Allemaal belangrijke onderwerpen voor GroenLinks waar we successen behaald hebben.
Wereldwijde crisissen zijn steeds meer merkbaar in Waterland. Dit jaar begon met de overstromingen op het Hemmeland en in Oud-Monnickendam. Een duidelijk signaal dat het veranderende klimaat lokaal problemen veroorzaakt. Dit onderstreept de noodzaak om ons steentje bij te dragen aan het tegengaan van de opwarming van de aarde, hoe klein dat steentje ook is. Door het heropenen van het duurzaamheidsfonds helpen we inwoners met een laag inkomen met het verduurzamen van hun huis. Hierdoor verlagen we direct de energierekening en verminderen we onze uitstoot. Ook de kleine windmolens zijn een succes, al is het voor GroenLinks erg jammer dat er niet meer mogelijk is met grote windmolens bij de Nes. Via de versoepelingen voor zonnepanelen in onze oude kernen kunnen meer Waterlanders profiteren van duurzame en goedkopere energie. Wij blijven komend jaar zoeken naar nieuwe mogelijkheden om een bijdrage te leveren aan de energietransitie en het verbeteren van de biodiversiteit in onze gemeente.
Toenemende conflicten in en nabij Europa vragen wat van het grote hart van de gemeente Waterland om vluchtelingen op te vangen. Denk aan de gruwelijke oorlogen in Oekraïne, Gaza en Sudan. Deze raad heeft dit jaar laten zien dat wij klaar staat voor mensen in nood, en als het aan GroenLinks ligt blijven wij komende jaren een gastvrije gemeente. Ook zonder spreidingswet moeten wij onze morele verantwoordelijkheid nemen.
Helaas is de feitelijke situatie dat wij te maken hebben met moeilijke keuzes door een financieel tekort. Het Rijk decentraliseert steeds meer taken, en bezuinigd tegelijkertijd verder op onze inkomsten. Het welbekende ravijnjaar wordt een steeds groter probleem. Dat zien we ook in de buurgemeenten. Amsterdam verhoogd de belastingen met 27%, Almere met 13,1% en Edam-Volendam met meer dan 35%, waarvan ongeveer twee derde het gevolg is van de wegenoverdracht van het waterschap. In andere buurgemeenten is geen sluitende begroting gepresenteerd. Wormerland, van vergelijkbare grootte als Waterland, kampt met een tekort van vijf en een half miljoen in 4 jaar. Oostzaan, kleiner dan Waterland, heeft een tekort van 2.7 miljoen. Beide gemeenten zetten ondanks deze tekorten al een deel van hun algemene reserve in om het begrotingstekort te beperken. Almere heeft ondanks een vergelijkbare OZB-verhoging een tekort van bijna 90 miljoen euro over vier jaar. Dit alles laat zien wat voor prestatie het college heeft geleverd via deze sluitende begroting, en wij er in tegenstelling tot Almere, Purmerend, Wormerland en Oostzaan wel goed voorstaan. Edam-Volendam en Waterland zijn daarmee de enige gemeenten in de regio met een sluitende begroting. WaterlandNatuurlijk, GroenLinks en PvdA nemen de verantwoordelijkheid om de problemen waar alle gemeenten voor staan gezamenlijk op te lossen, en wij deinzen niet terug wanneer het even moeilijk wordt. Waterlanders verwachten immers van ons dat wij lastige keuzes maken, waarbij we de voorzieningen zoveel mogelijk in stand houden. Het nieuwe verenigingsgebouw, de geplande sporthal en het behoud van voorzieningen zijn daarbij lichtpunten. Het stimuleren van sport en cultuur heeft immers een preventieve functie, en helpt onze gemeente met toekomstige kosten besparen. Sport zorgt voor verbinding in onze gemeente. In de huidige maatschappij worden verschillen steeds vaker benadrukt en staan groepen tegenover elkaar. Het sportveld is juist de plek waar mensen verbinden en elkaar ontmoeten. Zowel binnen onze dorpen als daarbuiten.
Tegelijkertijd zijn er pijnlijke keuzes voorgesteld. Keuzes met een grote impact op voor GroenLinks belangrijke onderwerpen. De gemeente speelt een belangrijke rol bij het ondersteunen van mensen die het even moeilijk hebben. De taakstelling voor de WMO levert mogelijk pijnlijk gevolgen op. Het voorlopig niet invoeren van de stadspas, het realiseren van tijdelijke woningen of structureel geld om inwoners met een kleinere portemonnee te helpen met verduurzamen zijn andere maatregelen die we nu helaas moeten uitstellen.
Ook wij hebben daarom gezocht naar alternatieve wegen om de begroting gezonder te maken of de lastendruk te beperken, maar daarbij is het belangrijk om met realistische voorstellen te komen. Roepen dat we nog een miljoen moeten bezuinigen op het sociaal domein zonder concreet voorstel is niet realistisch, en betekent enkel dat wij er volgend jaar achter komen dat we een miljoen te weinig hebben begroot. De pijnlijke conclusie is dat er weinig te bezuinigen is zonder in het voor ons zo belangrijke sociale karakter van Waterland te snijden. Toch zijn wij op een aantal andere onderwerpen op enkele voorstellen tot bijsturing gekomen. Een eerste voorbeeld is het verhogen van de toeristenbelasting. Als Waterlanders meer moeten betalen voor onze voorzieningen is het niet meer dan logisch dat toeristen meebetalen.
Verder valt op dat er in deze gemeente bij bezuinigingen gelijk naar het sociaal domein gekeken wordt. Op onze vragen over een mogelijke taakstelling op het wegenbeheerplan krijgen wij gelijk de reactie dat dit onveilige situaties oplevert. Echter, bezuinigen op bijvoorbeeld de jeugdzorg levert ook onveilige situaties op. Onveilige situaties die veel acuter en belangrijker zijn dan het tijdelijk uitstellen van onderhoud van wegen. Ook binnen de taakstelling voor de WMO zien wij gevaren. Voor GroenLinks is de ondergrens in het sociaal domein daarom bereikt. We wachten de huidige taakstelling af, maar hopen eventueel pijnlijke bezuinigingsvoorstellen in deze taakstelling af te wenden. Ook kijken we hoe we inwoners in de problemen verder kunnen helpen en daar eventueel geld voor vrij kunnen maken.
Buiten het verzachten van de pijn in deze begroting heeft GroenLinks ook gekeken naar initiatieven die weinig of geen geld kosten of juist geld opleveren. De vuurwerkoverlast wordt ieder jaar groter, met grote hoeveelheden fijnstof, gewonden omstanders en schade aan brievenbussen, bushokjes en prullenbakken als gevolg. De politie en brandweer vragen niet voor niets al jaren om een verbod, en de meerderheid van de Noord-Hollanders deelt deze opvatting. Bij de behandeling van de financiële stukken hebben wij een aantal vragen over vuurwerk en andere onderwerpen waar wij kansen zien voor een beter Waterland.
Met deze begroting en door de toekomstige Rijksbijdrage is veel onzeker. Dat vraagt terughoudendheid met verdere uitgave, hoe moeilijk dat ook voelt. Uiteindelijk moet de gemeente er zijn voor onze inwoners. Wij zijn geen spaarbank, en zijn het aan onze inwoners verplicht om hen zo goed mogelijk te ondersteunen. WaterlandNatuurlijk, de PvdA en GroenLinks nemen de verantwoordelijkheid om in deze situatie de beste keuzes te maken en de pijnlijke gevolgen zo goed mogelijk te verzachten, zodat de gemeente er is en blijft voor alle Waterlanders. Wij leggen de lat hoog voor onszelf, daar hebben onze inwoners recht op.