Regelmatig lees je in de krant over instellingen die in de problemen zijn gekomen. Ziekenhuizen, woningcorporaties, scholen. Allemaal geleid door ogenschijnlijk capabele mensen die ook nog eens gecontroleerd worden door raden van toezicht met klinkende namen. En toch gaat het mis. En als krantenlezer verbaas je je dan over hoe kritiekloos de raden van toezicht zijn geweest.
En achteraf is dan veelal de conclusie dat met de kennis van nu anders gehandeld had moeten worden en dat de problemen voorkomen hadden kunnen worden. Problemen die ontstaan door directies die hun eigen kunnen overschatten gecombineerd met raden van toezicht die onvoldoende kritisch zijn.
Als je dat leest denk je altijd dat zal ons niet overkomen. Maar is dat wel zo? Voorzitter, laten we de stukken eens kritisch bezien.
Het college laat zich voorstaan op mooie resultaten. Zo zijn er vier dure kunstgrasvelden gerealiseerd in een gemeente van 17.000 inwoners. Een ongekende luxe. De woonlasten stijgen niet meer dan de inflatie. Een prachtige prestatie!
Maar is het ook allemaal deugdelijk gedekt. En is onze gemeenteraad voldoende kritisch.
Een aantal voorbeelden:
Laat ik beginnen met de bezuinigingen op de welzijnsinstellingen. De PvdA stelt de vraag of de kernfuncties van de welzijnsinstellingen behouden blijven (vraag 2).
Ja, antwoord het college, dat is wel onze intentie. Let op, intentie, geen zekerheid. Voor de bibliotheekfunctie is een alternatief voor handen. Bij de beantwoording van vraag 6 blijkt dan dat het gaat om onder meer een bibliobus waarmee ten minste voor de jeugd en de ouderen de functie behouden blijft. Kennelijk is dat de kernfunctie.
Voor de peuterspeelzalen is het college in de beantwoording bij vraag 2 minder optimistisch. In 2014 kan SKW in gevaar komen. Bij de beantwoording van onze vraag (vraag 9) is het college al veel optimistischer. In een enkele zin wordt aangegeven dat de peuterspeelzalen twee mogelijkheden hebben om de bezuinigingen op te vangen, namelijk verhogen ouderbijdragen en/of het hanteren van een andere werkwijze.
Op nog een vraag van de PvdA over de peuterspeelzalen (vraag 12) komt een zeer uitvoerig antwoord met als strekking dat de opgelegde bezuinigingen met een relatief geringe verhoging van de ouderbijdrage is op te vangen.
Maar vervolgens wordt op nog een vraag van de PvdA (vraag 14) erkent dat er geen garantie kan worden gegeven dat de peuterspeelzalen open blijven. Over De Bolder wordt slechts in antwoord op vraag 2 gemeld dat in 2013 de bezuiniging binnen de begroting van De Bolder kan worden opgevangen.
Wie kan nu met deze antwoorden zeggen dat we een beeld hebben van de gevolgen van de opgelegde bezuinigingen aan de welzijnsinstellingen. De gesprekken met die instellingen hebben opgeleverd dat de problemen vooral vanaf 2014 ontstaan. Het college geeft niet alleen onduidelijke en niet eenduidige antwoorden, ook beperkt het zich veelal tot 2013. Weet het college eigenlijk wel wat de gevolgen zijn van de voorstellen. Een kritische raad neemt hier geen genoegen mee en zal meer duidelijkheid verlangen alvorens dergelijke ingrijpende voorstellen van het college te steunen. Ook wij weten immers niet wat de gevolgen zullen zijn van een instemmend besluit.
Dan de bezuiniging op de Milieudienst. Er is een bedrag van € 50.000 voorzien in 2013 oplopend tot € 100.000 in 2014. Uit de beantwoording van vraag 3 blijkt dat er nog geen begin is van een antwoord op de vraag hoe deze bezuiniging moet worden gerealiseerd. Wordt er dan een alternatief voorgesteld? Nee voorzitter. En dus is de kans groot dat er een gat in de begroting ontstaat. Hoe kan het college nu verwachten dat we instemmen met een dergelijk voorstel. En hoe zou een kritische raad nu kunnen instemmen met een dergelijke bezuiniging zonder dat er enig zicht is op de gevolgen.
Een derde voorbeeld. Wij hebben vragen gesteld over de kostendekkendheid van de leges. Het vastgestelde beleid is immers dat de leges kostendekkend zijn. Als antwoord krijgen we dat op dit moment de kosten en opbrengsten van de leges worden onderzocht en dat er vermoedelijk in maart 2013 inzicht kan worden gegeven.
Dat is bijzonder om meer dan een reden. Niet alleen kan in antwoord op vraag 63 van D66 een gespecificeerd antwoord worden gegeven op de kosten opbrengsten van Begraven. Ook is bij de jaarrekening 2011 een overzicht verstrekt waar een tekort op de leges bleek van € 700.000.
En het is toch een belangrijk punt. Want als bijvoorbeeld de leges voor het verstrekken van een rijbewijs of een vergunning om te verbouwen niet kostendekkend zijn betekent dat gewoon dat iedereen die geen rijbewijs heeft of zijn huis niet verbouwd, de mensen met een rijbewijs en de verbouwers van een huis subsidieert.
Dus hoe is het nu mogelijk dat er wel een overzicht is te verstrekken bij de jaarrekening 2011 van de totale kosten en opbrengsten van alle leges, maar dat voor de begroting 2013 niet mogelijk is. En € 700.000 is maar liefst 70 procent van de totale bezuiniging.
Opnieuw onduidelijkheid. Een legitieme vraag wordt niet beantwoord. Het is niet voorstelbaar dat de cijfers er niet zouden zijn. Instemmen met deze begroting houdt in dat de raad vrijwel zeker instemt met een niet-kostendekkende legesverordening. En dat terwijl een kostendekkende legesverordening, en dat is door de raad vastgesteld beleid, een behoorlijk bedrag aan bezuiniging zou kunnen schelen.
Hoe kan een kritische raad dit accepteren.
Een vierde voorbeeld. Bij de behandeling van de eerste IBU-2012 heb ik gewezen op de autonome ontwikkelingen. Dat zijn wijzigingen in de begroting als gevolg van oorzaken buiten onszelf. Dat klinkt technisch. Het wordt gepresenteerd als iets onvermijdelijks . Maar is dat ook zo. In de tweede IBU-2012 staan op bladzijde 52 ineens twee nieuwe kredieten tot een bedrag van € 820.000 die leiden tot een jaarlast van € 200.000 in 2016 (bladzijde 89 van de begroting 2013). Nergens een toelichting over de noodzaak. Geen raadslid stelt een vraag. Toch gaat het om een bedrag dat bijna net zo groot is als de hele bezuiniging op de welzijnsinstellingen. En de raad was toch gewaarschuwd. Ook bij de behandeling van de eerste IBU-2012 heb ik hier opgewezen. Nergens een toelichting, geen raadslid stelt een vraag.
Het is toch niet denkbaar dat een kritische raad dit zou accepteren.
Iets anders. In maart van dit jaar hebben we als raad het verbreed rioleringsplan vastgesteld. Dat leidde tot een verhoging van de jaarlijkse lasten met ruim € 200.000. Op mijn vraag wat de achtergrond is van die extra kosten kon de portefeuillehouder geen antwoord geven. Het heeft de meerderheid van de raad niet verhinderd het plan goed te keuren.
In dat plan van maart dit jaar werden de kosten voor 2013 begroot op € 1.765.000, waarvan ruim een miljoen rente en afschrijving op gedane investeringen. In de begroting 2013 worden de kosten geraamd op € 1.806.000. Een stijging, die uiteraard niet wordt toegelicht, van € 41.000. Het valt niemand op. Er stelt niemand een vraag.
We maken ons druk om kleine bedragen. We maken ons druk om het niveau van de woonlasten. Maar het college voegt zomaar grote bedragen toe. We zijn toch niet pennywise pound foolish mag ik hopen.
Hoe kan een kritische raad dit accepteren.
Een vijfde voorbeeld tot slot. Hoewel er veel meer voorbeelden te geven zijn zal ik het tot 5 beperken. De financiële positie van onze gemeente. Uit de vragen die door de verschillende fracties zijn gesteld blijkt wel enige zorg over dit punt. CDA en D66 vragen onder meer naar het verloop van de voorzieningen ( vraag 51 en 52) en de PvdA vraagt zelfs rechtstreeks of het college kan bevestigen dat het college niet aan het potverteren is. Opvallend is dat het college geen antwoord geeft op deze vraag. Kennelijk durven ze de vraag niet bevestigend te beantwoorden.
Een blik op de cijfers. Op 31 december 2009 bedroeg de algemene reserve € 9.433.000 en de bestemmingsreserves bedroegen € 5.744.000. Bij elkaar een spaarbankboekje van € 15.177.000 dat u erfde van uw voorgangers.
In 2010 werd € 2.962.000 verkregen door de verkoop van het Hemmeland, en in 2011 werd € 1.569.000 verkregen uit de verkoop aandelen NUON. In totaal zou de reservepositie per 31 december 2011 dus € 15.177.000 plus € 2.962.000 plus € 1.569.000 is € 19.708.000 moeten bedragen. De werkelijke stand per 31 december 2011 is € 17.468.000. Een daling van € 2.240.000 in 2 jaar tijd.
De stand van de voorzieningen bedroeg per 31 december 2009 € 6.796.000. Uit de beantwoording van vraag 51 blijkt dat per 31 december 2013 een stand wordt voorzien van € 5.231.000. Een afname in vier jaar van € 1.565.000.
Rekening houdend met de in de nota van wijziging aangekondigde onttrekking aan de algemene reserve in 2013 komt het totaal bedrag waarmee het gemeentelijk spaarbankboekje wordt aangesproken in de jaren 2010-2013 op € 4.000.000. Ik heb dat voor de VVD-fractie omgerekend naar een bedrag per dag. Elke dag, vier jaar lang geeft het college € 2.738 meer uit dan het heeft. Ik kan me goed voorstellen dat op de vraag van de PvdA of het college kan bevestigen dat er geen sprake is van potverteren het college maar geen antwoord geeft.
Kan een kritische raad dit accepteren.
Aan het begin van mijn betoog stelde ik mijzelf twee vragen. Zijn de mooie resultaten van dit college deugdelijk gedekt. En is onze raad voldoende kritisch. Op grond van de zojuist gegeven voorbeelden kan ik niet anders dan beide vragen ontkennend beantwoorden.
De begroting is niet deugdelijk gedekt. Er wordt er in 4 jaar tijd voor 4 miljoen een beroep gedaan op het spaarbankbankboekje van de gemeente. De begroting van 2013 kent een tekort van € 250.000. Een tekort dat ontstaat doordat het college voortdurend achter de feiten aan loopt. Vorig jaar bij de behandeling van de eerste IBU-2011 heb ik het college opgeroepen te gaan besturen en werk te maken van de bezuinigen waarvan iedereen kon zien dat die nodig waren. En om bij de invulling van de bezuinigingen de buitenwereld te betrekken. Pas een jaar later kwam ineens het addendum op het coalitieakkoord. Een achterkamertjes akkoord zonder overleg met de andere partijen in de raad en zonder de buitenwereld. Die worden nu geconfronteerd met een dictaat waarvan niet valt af te wijken. Wij houden ons aan de afspraken is het mantra van de coalitiepartijen.
En eigenlijk is er geen tekort van € 250.000 maar van € 450.000. Want er is € 200.000 verdient door de uitgaven niet te corrigeren voor de inflatie zoals blijkt uit het antwoord op vraag 56. Wat houdt dit in? Iedereen weet dat als de prijzen zijn gestegen en je toch met hetzelfde bedrag naar de winkel gaat, je minder kan kopen. In de beantwoording van vraag 56 wordt het ronduit een bezuiniging genoemd. In de staatjes in de begroting vind je deze bedragen niet terug als bezuiniging. Slordigheid of manipulatie. Hoe dan ook, onjuiste informatieverstrekking.
Dan blijken de bezuinigingen voor een deel niet ingevuld (bijvoorbeeld milieudienst) of blijken de gevolgen nog niet bekend te zijn (welzijnsinstellingen). Ook is niet duidelijk of de bezuiniging op de bibliotheek nog kosten met zich meebrengt. De bibliotheek verwijst naar het document Quo Vadis. Het college weigert ons die informatie te geven. Opnieuw, onvoldoende informatieverstrekking.
Mijn fractie kan niet anders dan constateren dat de begroting niet deugdelijk is gedekt.
Dan de tweede vraag, is de raad voldoende kritisch. The proof of the pudding is in the eating plegen de Engelsen te zeggen. Anders gezegd, dat zal blijken. Na wat ik aan kritiek op de voorliggende financiële stukken heb geleverd, kun je die niet meer met droge ogen goedkeuren. Wie deze stukken goedkeurt bedekt het disfunctioneren van het college met de mantel der liefde. En dat kun je onmogelijk een kritische houding noemen. Maar neemt ook niet zichzelf serieus.
Mijn fractie zal geen goedkeuring geven aan deze stukken. Uit mijn bijdrage blijkt ook dat de kritiek op de stukken zo omvangrijk is dat het niet mogelijk is een goed alternatief op te stellen. Het kost het college met steun van de ambtenaren ongeveer 4 maanden om een begroting op te stellen. Dan kunt u van mijn fractie niet verlangen dat wij binnen een week een complete alternatieve begroting opstellen. Doen wij dan niets. Nee, dat nu ook weer niet. Wij bieden een alternatief voor de in onze ogen onaanvaardbare bezuinigingen op de welzijnsinstellingen. Dat alternatief laat zien dat er een financieel deugdelijk alternatief is voor deze bezuiniging. De door de portefeuillehouder veel gehanteerde stelling dat er geen alternatief is, is hiermee weersproken. Er is geen noodzaak om de welzijnsinstellingen om zeep te helpen. Er is een keuze. En die ligt hier en nu voor. Het is een politieke keuze die iedereen in volledige vrijheid kan maken. Wij steken daadwerkelijk de hand uit. Het is aan u om die ook aan te nemen en het niet te laten bij mooie woorden.Voorzitter, ik dien hierbij een amendement in, mede namens CDA en SP. Ik zal het amendement kort toelichten.
Tenslotte voorzitter, de lijst moties en toezeggingen. Ja, het is veel wat u ons heeft toegestuurd. Maar ik ben er in geslaagd alles te lezen.
Eerst een algemeen punt. Het college is veel te snel tevreden. In onze ogen is een punt pas afgedaan als het is gerealiseerd. Een voorbeeld. Punt 204 van de lijst van de eerste IBU. Het gaat over de toezegging om een steekproef te laten uitvoeren door de stadsregio naar de woningtoewijzing. Afgedaan heeft u de vorige keer meegedeeld, want het verzoek was overgebracht. Inmiddels weten we beter . De stadsregio voert zo een steekproef niet uit. Te vroeg afgevoerd derhalve. Graag weer toevoegen. Iets dergelijks geldt voor onze motie over de zonnepanelen bij scholen. Wat ons betreft is die pas afgedaan als er zonnepanelen op scholen zijn gerealiseerd.
Dan nog een viertal punten.
Nummer 178 verplaatsing milieustraat/gemeentewerf; gelet op de informatie die u ons nog moet toezenden kan dit punt nog niet worden afgevoerd.
Nummer 198 Woonzorg Nederland; in de toelichting staat dat de invulling wordt gecombineerd met de toekomstige ontwikkeling in Ilpendam. Wordt, voorzitter. Dat ligt dus in de toekomst. Derhalve niet afvoeren.
Nummer 221 weren gemotoriseerde voertuigen Varkensland; in onderzoek meldt u. Derhalve nog geen uitsluitsel en dus niet afvoeren.
Nummer 240 Onderzoek naar bezuinigingen van het addendum. Na het nemen van een besluit over de begroting kan deze inderdaad worden afgevoerd want is dan achterhaald. Maar wij kunnen toch onmogelijk instemmen met de mededeling dat die onderzoeken hebben plaats gevonden. Uit de gespreksverslagen blijkt slechts dat van gemeentezijde is gemeld wat er bezuinigd moet worden. Dat is iets anders dan de motie beoogde.
Een kritischer houding van het college is hier welkom.
Raadslid en voormalig Wethouder financiën GroenLinks Waterland
Bij de besluitvorming over de begroting heeft de GroenLinks fractie samen met CDA en SP een aantal amendementen ingediend, in een poging om onze peuters, boeken en de Bolder in Monnickendam te beschermen.