Een recente rapportage van het CBS liet zien dat Waterland bij de slechts 40 gemeenten hoort waar alle melkkoeien regelmatig in de wei kunnen grazen. Vreemd om vast te stellen dat wat wij zo gewoon vinden, blijkbaar heel bijzonder is. We zijn als GroenLinks dan ook blij dat we hier in Waterland geen schuren met 20.000 varkens hebben. Bij Petra aangekomen stelden we vast dat PvdA en GroenLinks beide trots op ons mooie Waterland zijn en al jaren lang samenwerken om ons schitterende cultuur-historische landschap te behouden.
En zo komen we nu alsnog aan bij deze begrotingsraad, wat een verschil met een jaar geleden, we zaten destijds nog half in Coronatijden, er kwam december vorig jaar zelfs nog een laatste lockdown aan. We waren er van overtuigd dat we nu echt de maatschappij weer definitief konden openen met mogelijk een blijvende verandering in hoe we met elkaar om zouden gaan.
De hartverwarmende en ruimhartige steun voor een ieder die het moeilijk had, liet de enorme solidariteit zien waartoe bijna de hele maatschappij in staat was. Nooit zou het meer normaal zijn om vijf dagen per week naar kantoor te gaan, de logica van gespreide werktijden en de verdwenen files zouden vast blijvertjes zijn. Inmiddels weten we helaas wel beter.
Vorig jaar in de algemene beschouwingen deed ik een oproep om naar de klimaatmars te komen, klimaatactie was noodzakelijk en energiearmoede moest bestreden en voorkomen worden. Een jaar later kunnen we vaststellen dat de wil om tot actie te komen nog nooit zo groot is geweest, maar dan vooral uit economische en geopolitieke overwegingen. Maar ook het extreme weer van de afgelopen tijd doet menig wenkbrauw fronsen. In de laatste week van oktober een hittegolf in Bordeaux, Frankrijk en de vogels die hier in Nederland maar alvast weer aan de lentezang begonnen omdat de temperaturen ruim boven de twintig graden uitkwamen.
De verschrikkelijke oorlog in Oekraïne die afgelopen februari uitbrak heeft wederom de enorme solidariteit die in de Waterlandse samenleving aanwezig is aangewakkerd. In bijzonder korte tijd kwamen inwoners van Broek in Waterland en Zuiderwoude in actie om Oekraïnse vluchtelingen op te vangen in tuinhuizen, bed and breakfast, caravans en beschikbare kamers. Zoveel en zo snel dat de overheden achter de feiten aanliepen. In dit geval was dat heel positief. Inmiddels hebben we in het voormalige Lakeland hotel ook vele vluchtelingen opgevangen. Nu de vluchtverhalen zo dichtbij komen stijgt ook het begrip voor vluchtelingen en hoe heftig het is om huis en haard achter te laten op de vlucht voor oorlog of vervolging.
De burger van Waterland deelt deze uitgangspunten van solidariteit en duurzaamheid met ons, bij de verkiezingen in maart werd GroenLinks voor het eerst sinds haar oprichting de tweede partij van Waterland. Een duidelijk signaal dat barmhartige, sociale en groene politiek de toekomst heeft. Na een lang onderhandelingsproces heeft GroenLinks samen met de PvdA voor samenwerking met de nieuwe grootste partij WaterlandNatuurlijk en de VVD gekozen. Een coalitie waar we de polarisatie mee doorbreken. Samen met de gehele raad zoeken we naar oplossingen die de Waterlandse maatschappij vooruit helpen. Oplossingen voor de oude en nieuwe Waterlanders, oplossingen die volhoudbaar zijn, oplossingen die sociaal zijn.
In deze nieuwe coalitieperiode is de focus op het realiseren van woningbouw van het grootste belang. Dat gaat wat GroenLinks betreft altijd duurzaam en sociaal. We zijn erg enthousiast over de zoektocht naar het mogelijk maken van alternatieve woonvormen, bijvoorbeeld senioren die samen in een cluster willen wonen. Of een miniwijkje met tinyhouses. Inmiddels kunnen we stellen dat duurzaamheid niet alleen over volhoudbaarheid gaat, maar een kwestie van gezond verstand is. Het besparen van energie is ten alle tijden het eerste uitgangspunt, energie die je niet gebruikt hoef je niet op te wekken of op te pompen. Isolatie van de gebouwde omgeving is altijd de eerste stap, duurzame opwek is de tweede, ruim baan voor zonnepanelen dus, ook in beschermd stadsgezicht en uitbreiding van windenergie bij de Nes, ook willen we graag kleinschalige windenergie in het landelijk gebied mogelijk maken, zo steunen we de Waterlandse boeren en kunnen we een energie-neutrale gemeente worden.
Recent op een duurzaamheidsconferentie van de MRA werd aangegeven dat duurzaamheid niet langer een extraatje is maar een fundamenteel uitgangspunt van al het beleid zou moeten zijn. We willen dan ook graag zien dat bij alle besluiten die aan onze raad worden voorgelegd, duurzaamheid in de overwegingen meegenomen gaat worden.
Ook in het aanbestedingsbeleid zou duurzaamheid als een zwaar meetellend criterium moeten worden meegenomen.
In 2023 hopen we dat we eindelijk een gedeeltelijk autovrije binnenstad van Monnickendam mogelijk kunnen maken, de rest van de binnenstad kan dan een blauwe zone worden met 1 ontheffing per huishouden. Daarmee kunnen inwoners en bezoekers parkeren, het bezit van een tweede, derde of vierde auto gaan we wat GroenLinks betreft niet verder faciliteren. Daar is het openbaar vervoer of de deelauto voor bedoeld. Elektrische deelauto’s die dan natuurlijk wel opgeladen moeten kunnen worden, de hardnekkige laadpaalstoringen onder andere in de binnenstad zijn een bron van grote frustratie, het college kan allicht helpen om deze problematiek sneller opgelost te krijgen.
Ten slotte de financiële situatie van onze gemeente, we zien op zich, ook na deze begrotingswijziging, ruimte in de begroting in de komende jaren. Maar die ruimte is gebaseerd op aannames die in dit jaar met zoveel verschillende crises, heel anders zullen zijn. Het percentage van inflatie waar rekening mee gehouden is voor materiële lasten is 2,5%. Inmiddels weten we dat het in werkelijkheid veel hoger zal zijn. Onze eigen energiekosten als gemeente waren in 2021 €325.000 iedereen weet dat dat zomaar het dubbele of zelfs meer kan zijn over 2022, dat kan dan een extra tegenvaller van tonnen opleveren. Dan hebben we het nog niet over alle andere gestegen kosten lopende dit jaar en de gevolgen van de rentestijgingen. Voor GroenLinks is het dus van het grootste belang om deze mogelijke overschotten, of wat daar nu nog van rest, niet voor lief aan te nemen.
Onze inwoners zitten namelijk in dit zelfde schuitje. Ook maatschappelijke organisaties en bedrijven gaan financieel zware tijden tegemoet. Als gemeente moeten we klaar staan om als vangnet voor burgers, zwembaden, bibliotheken, dorps- en buurthuizen te dienen. Voor GroenLinks is het gemeenschapsgeld dat we hier in deze begroting behandelen bedoeld om de dienstverlening en onze wettelijke verantwoordelijkheden duurzaam te kunnen dekken. Dat betekent dat je als gemeente moet handelen wanneer mensen door de armoedegrens zakken. In Zaanstad heeft het college hiervoor een reserve inflatie en energieprijzen opgezet, wij zien de mogelijke overschotten op de begroting in de komende jaren feitelijk als zo een reserve. Ook in het geval van bezuinigingen moeten we voor onze inwoners klaar blijven staan, eerste suggestie voor een bezuiniging is om de thermostaat in ons gemeentehuis en andere gemeentelijke gebouwen alvast een paar graden lager te zetten.
De meest kwetsbare inwoners moeten we het eerst helpen, mensen tot 140% van bijstandsniveau komen opeens in echte armoede terecht door hoge energieprijzen en inflatie. Ook de inzet van het Duurzaamheidsfonds moet eerst op deze groep inwoners gericht zijn. Nul op de meter woningen zorgen ervoor dat bewoners geen energierekening meer hebben en dat dat geld dan in plaats van dat het naar de energiebedrijven gaat, aan boodschappen besteed kan worden. Het versterken van de gemeenschapskracht in de verschillende kernen helpt ook om het vangnet te versterken. Als we naar elkaar blijven omkijken en elkaar ondersteunen waar nodig gaan we ondanks alle ellende toch nog een mooi 2023 tegemoet.